Van Den Brink Metaalbewerking kenmerkt zich door een duurzame blik op bewustzijn, samenwerking en innovaties. Het bedrijf realiseerde al meerdere circulaire bouwprojecten. Klaas Roos, directeur, zag bovendien een kans om ook een eigen project circulair aan te pakken: een aanbouw aan de eigen bedrijfshal. ‘Ik wilde zelf ervaren hoe het is om met hergebruikt staal te werken. Ontdekken wat het in de praktijk betekent.’

Al wist hij ze voor een reguliere oud ijzer prijs op de kop te tikken, vond Klaas wel staal met een verhaal. ‘Het waren geklonken liggers uit het oude Paleis van Justitie. Ze zijn afkomstig uit 1885 en lagen boven de rechtszaal. Als die dingen konden praten, zouden ze heel mooie verhalen te vertellen hebben. Wij hebben ze omgebouwd tot kolommen voor onze hal.’

Circulariteit

Er wordt veel gesproken over circulair bouwen. Maar wat betekent dat eigenlijk? ‘Het is niet zo simpel als het lijkt. In wezen is staal een product dat zich uitstekend leent voor hergebruik. Je kunt het als schroot aanleveren en er is een compleet logistiek systeem ingericht om het om te smelten. Maar daarvoor wordt al dat schroot wel op een schip naar China geladen. Daar smelten ze het om, veelal op een hevig vervuilende manier, waarna de nieuwe stalen balken weer op het schip naar ons worden gelegd. Als je berekent hoeveel energie daarmee verloren gaat… Dat is ongelofelijk. Dan kun je je echt afvragen wat je aan het doen bent.’

‘Je zou dus zeggen dat het een stuk goedkoper en energiezuiniger moet zijn om staal direct hier opnieuw te gebruiken. Maar ook dan loop je tegen vraagstukken aan. Zo moet je weten welk staal je toepast. Daarvoor moet je het laten controleren en laten voorzien van een bewijs. Dat kost veel geld en een certificaat krijg je er niet bij. Dan is er de vraag waarmee het staal behandeld is. Vaak is dat iets dat verwijderd moet worden. Gaat het dan over Chroom-6, dan moet die verwijdering op een speciale plaats gebeuren. Want dat spul is hartstikke giftig natuurlijk. Bij elkaar genomen betekent dit al snel dat het goedkoper is om met nieuw staal te werken. En dan moet je er dus principieel voor gaan kiezen om voor circulair staal te gaan.’

Het is dan ook logisch dat er nog maar weinig gegadigden zijn. ‘De enige partijen die er nu voor kiezen, zijn van die gekken zoals wij. Die het gewoon leuk vinden om met dit soort innovaties bezig te zijn. Voor de meeste bedrijven is circulair bouwen niet financieel haalbaar of wenselijk. En ook bij ons is het eindig. Ik heb nog wel onderzocht of we ook de dakbedekking met circulair materiaal konden maken, maar daar hing een kostenplaatje aan waar ook ik voor pas op dit moment.’

Haalbaarheid

Als het om circulair bouwen gaat, lijkt de grootste uitdaging dus niet in de wenselijkheid, de logistiek of techniek te zitten? ‘Nee, het is echt een haalbaarheidsvraagstuk. Het staal dat je uit bestaande panden haalt, stamt bijvoorbeeld uit 1980, 1990. Intussen is de normering veranderd. Als je nu een volledig pand ergens afbreekt en ergens anders opnieuw opbouwt. Is het dan een nieuw of een tweedehands pand? En hoe zit het dan met die normering? Als je de constructie gaat verstevigen en verzwaren om aan de nieuwe normering te voldoen, kost dat niet alleen veel geld, maar gaat het circulaire concept ook wat verloren.’

Het aanbod gebruikt staal is nu ook dermate klein, dat het bijna onmogelijk is om aan een vraag te voldoen. ‘Een gemeente vroeg om circulair staal voor een brug. Waar moet ik het in vredesnaam vandaan halen? Als ik het al kan vinden, heb ik balken met allerlei lippen en gaten eraan. Wat doe je daar mee? Om nog maar te zwijgen over het passend maken van een constructie. Het gebruik van circulair staal betekent al gauw dat het design van een constructie gebaseerd moet worden op het beschikbare staal, in plaats van andersom. En daar zijn maar weinig opdrachtgevers toe bereid.’

Opschalen

‘Wil je dit op een goede manier op gang brengen, dan moet je heel groot gaan denken en handelen. Dan moet je bijvoorbeeld meerdere gemeenten bij elkaar zetten en plannen maken voor een depot waar circulair staal opgeslagen kan worden. Gemeenten weten als geen ander waar er sloopactiviteiten aan zitten te komen. Dan moet je samen bewust gaan slopen en de materialen verzamelen. Dan creëer je het benodigde volume. In dat depot moeten specialisten ingezet worden om het materiaal te beproeven en behandelen. Bovendien moet er dan, op hoger niveau, aan de normering en certificering gewerkt gaan worden. Het kan allemaal, maar het vraagt een grootschalige en gezamenlijke aanpak.’

Eerste stappen

Echt circulair bouwen met staal roept dus veel vragen op. Bijvoorbeeld over de mogelijkheden rondom het her-certificeren van gebruikt staal. Komen de vragen laat? ‘Nee, ik snap het wel. Het is een gevolg van ermee aan de gang gaan. Dan loop je tegen dit soort zaken aan. In de praktijk kunnen we al heel veel als het gaat om hergebruik van staal. De afspraken en processen eromheen moeten we, met de hele branche en overheid, nog inrichten. Tot die tijd blijft het veel aanpassingsvermogen en geld kosten.’

Zou het kunnen dat we ooit de conclusie moeten trekken dat circulair bouwen met staal te duur blijft ten opzichte van ‘nieuw’ staal uit schroot? ‘Tja. Als we dit met de hele markt echt massaal gaan toepassen, dan zou je uiteindelijk minder schroot gaan aanleveren aan hoogovens. Dan zou de prijs van staal stijgen doordat er meer nieuwe grondstoffen gebruikt moeten worden. De verhouding moet dan wel heel scherp veranderen.’

Investeren

Toch is het de moeite en poging zeker waard, volgens Klaas. ‘Het kost ongelofelijk veel energie om al ons schroot te verschepen, te laten omsmelten in Chinese hoogovens en weer terug te vervoeren. Bovendien is het een enorm vervuilend proces. In Nederland staan een paar van de schoonste hoogovens ter wereld, maar we weten hoe er gereageerd wordt als we een poging wagen om schroot massaal in eigen land om te smelten.’

Intussen wil Klaas graag een goede rentmeester zijn. ‘Ik kan dit vraagstuk natuurlijk niet eigenhandig oplossen. Maar ik wil er wel stappen in zetten, het uitproberen. En ik vind het ook gewoon een erg gaaf project, onze nieuwe hal, met een gaaf verhaal. Een eerlijk verhaal. Dus ik blijf actief betrokken bij dit onderwerp en ik probeer mijn klanten, leveranciers, partners en overheid te enthousiasmeren. Want als niemand iets doet, gebeurt er sowieso niets.’

Meedoen?

Er ligt op het gebied van circulair bouwen met staal een enorme uitdaging te wachten voor de gehele branche. Maar wie houdt daar nou niet van? Wil je eens van gedachten wisselen over kansen? Of jouw ervaringen met het onderwerp delen? Neem dan contact op met Klaas Roos van Van Den Brink Metaalbewerking of Niels Oudenaarden van Liemar Software. We zijn benieuwd naar jouw visie.